[Amin_Mansouri]

قرآن کریم هنگامی که داستان ذوالقرنین بیان میکند در ادامه آن میگوید ذوالقرنین در سفر سوم خود، به تنگه‏اى میان دو کوه رسید و با قومى روبه رو شد که زبان نمى‏دانستند. آن قوم از فتنه و فساد قوم یأجوج و مأجوج به ذو القرنین شکایت کردند و از وى خواستند که میان آنها و آن قوم سدّى ایجاد کند تا آنها از تهاجم آن قوم در امان باشند. آنها گفتند که حاضرند هزینه این کار را هم پرداخت کنند.


ذو القرنین پیشنهاد ساختن یک سدّ را پذیرفت؛ ولى کمک مالى آنان را نپذیرفت و گفت: آنچه خدا به من داده است براى من بهتر است و از آنان خواست که با نیروى انسانى به او کمک کنند و گفت قطعه‏هاى آهن بیاورند و با آن، میان دو کوه را پر کرد و دستور داد که با کوره‏ها بر آن بدمند و آنان دمیدند و آهن کاملاً سرخ شد، سپس به شکاف‏هاى آن مس گداخته ریختند و چنان سدّ محکمى ایجاد شد که یأجوج و مأجوج نتوانستند از آن عبور کنند و ذوالقرنین شادمان از این موفقیت گفت: این رحمت پروردگار من است. وقتى وعده او فرا رسد، آن سدّ درهم ریخته مى‏شود و وعده پروردگار من حق است.[1]


به طورى که مورّخان و مفسران گفته‏اند، منظور از آن تنگه، تنگه‏اى است که در کوه‏هاى قفقاز وجود داشت، همانجایى که رشته کوه‏هایى میان دریاى خزر و دریاى‏ سیاه مانند یک دیوار طبیعى کشیده شده و جنوب و شمال را قطع مى‏کند و فقط یک تنگه در میان آن وجود دارد که امروز به تنگه داریال معروف است و در نزدیکى تفلیس و ماوراى قفقاز قرار دارد. هم اکنون نیز بقایاى دیوار آهنى در این نواحى هست و مسلماً باید همان سدّ کورش باشد. در سدّ ذوالقرنین گفته مى‏شود که آهن زیاد به کار رفته و میان دو کوه ساخته شده است، معبر داریال هم میان دو کوه بلند واقع شده و این سدّ نیز که آهن زیادى در آن دیده مى‏شود، در همین درّه وجود دارد.[2]


شاید بتوان گفت که مورّخان‏ تقریباً اتفاق نظر دارند که سدّ یأجوج و مأجوج در شمال ایران و در منطقه قفقاز است و ذوالقرنین آن را براى مهار کردن اقوام وحشى شمال که یأجوج و مأجوج نامیده مى‏شدند بنا کرد.


درباره یأجوج و مأجوج هم سخنان بسیارى گفته شده است. ظاهر این است که آنها اقوامى وحشى بودند که در شمال دریاى خزر زندگى مى‏کردند و از منطقه قفقاز به سوى آذربایجان و ایران سرازیر مى‏شدند و تاخت و تاز و غارتگرى و کشتار مى‏کردند. این اقوام را یونانیان «سیت» یا «سکا» مى‏نامیدند و آنها همان قوم «منگوک» یا «منچوک» یا «منغول» بودند که اصل آنها از مغولستان در شمال شرقى دنیاى آن روز بود. ظاهراً این اقوام از سواحل شمالى دریاى خزر عبور مى‏کردند و از ناحیه قفقاز به سوى ایران سرازیر مى‏شدند.[3]


هرودوت مى‏گوید: قبایل سیت از بند قفقاز آمده و آبادى‏هاى دامنه را به غارت مى‏گرفتند.[4]


با توجه به این که در عهد عتیق و جدید نام گوگ و مگوگ در نسخه عبرى و جوج و مأجوج در ترجمه فارسى آمده است و آنها قومى شرور معرّفى شده‏اند، نباید تردید کرد که دو کلمه یأجوج و مأجوج که در قرآن آمده ریشه عبرى دارند و درست کردن اشتقاق عربى براى آنها صحیح نیست و این که بعضى‏ها این کلمه را از «اجّ النار» به معناى شعله‏ور شدن آتش مشتق دانسته‏اند، نظرى دور از صواب است.


شباهت روشنى که میان واژه مگوگ یا مأجوج با واژه مغول وجود دارد و نیز تصریح به این که این قوم از شمال سرازیر مى‏شدند و جمعیتى بسیار داشتند، تقریباً سخن کسانى را که این قوم را همان قوم مغول مى‏دانند تقویت مى‏کند. در تاریخ هم بارها قوم مغول به سرزمین‏هاى همسایه و حتى سرزمین‏هاى دور هجوم برده‏اند و تهاجم و تاخت و تاز در خوى آنهاست.


چنین مى‏نماید که قوم مغول از سرزمین اصلى خود که در شمال شرقى دریاى خزر است گاهى به چین و شبه قاره هند هجوم مى‏بردند و گاهى هم از دو طرف دریاى خزر به ما وراء النهر و آذربایجان و ارمنستان حمله مى‏کردند و دیوار چین در شرق و سدّ ذوالقرنین در غرب براى مهار کردن آنها ساخته شده است.


مطلبى که در اینجا باقى مى‏ماند و تأمل بیشترى را مى‏طلبد، این است که در آیه آخر از آیات مربوطه به ذوالقرنین از زبان او سخنى نقل شده که از آن چنین بر مى‏آید که این سدّ تا قیامت که روز وعده الهى است پابرجا خواهد بود و در آن هنگام درهم کوبیده خواهد شد و یأجوج و مأجوج تا قیامت با این سدّ مهار شده‏اند.


همچنین در آیه دیگرى از قرآن کریم چنین مى‏خوانیم: «حَتَّى إِذا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَ مَأْجُوجُ وَ هُمْ مِنْ کُلِّ حَدَبٍ یَنْسِلُونَ وَ اقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذا هِیَ شاخِصَةٌ أَبْصارُ الَّذِینَ کَفَرُوا؛[5] تا وقتى که یأجوج و مأجوج گشوده شوند و آنان از هر بلندى به شتاب بیرون آیند و آن وعده راست (رستاخیر) نزدیک شود. پس ناگهان دیدگان کافران خیره شود.»


از این آیه فهمیده‏اند که یأجوج و مأجوج تا نزدیکى روز قیامت بسته شده‏اند و در آن هنگام باز خواهند شد و از هر سوى سرازیر خواهند شد.


حال این سؤال پیش مى‏آید که اکنون همه جاى کره زمین شناخته شده است و به وسیله زمین و هوا همه جا با هم ارتباط دارند و ما جایى را سراغ نداریم که جمعیت انبوهى در پشت یک سدّ آهنى محصور شده باشند و نتوانند از آن­جا بیرون آیند.


دیگر این که اگر یأجوج و مأجوج همان قوم مغول است، همانگونه که بسیارى از محققان گفته‏اند، این قوم پس از برپایى سدّ ذوالقرنین، در طول تاریخ بارها به کشورهاى همسایه هجوم بردند که یک نمونه آن تهاجم آنان به ایران در قرن هفتم هجرى بود و به گفته یک مورّخ «کشورگشایى‏هاى مغول در قرن سیزدهم میلادى (یا قرن هفتم هجرى) جهان را زیر و زبر کرد. مغول‏ها کره زمین را از آلمان تا کره زیر پا گذاشتند و بخش بیشترى از دنیاى قدیم را به لرزه در آوردند و دگرگون ساختند.»[6] و اکنون قوم مغول در سرزمین اصلى خود مغولستان به آزادى زندگى مى‏کنند.


در پاسخ این سؤال مى‏گوییم: به نظر مى‏رسد که این برداشت از آیات قرآنى که‏ گویا یأجوج و مأجوج تا قیامت در پشت آن سدّ محصور شده‏اند، برداشت درستى نیست و قرآن بر آن دلالت ندارد. اینکه از قول ذوالقرنین نقل شده که این سدّ تا روز آمدن وعده الهى یعنى تا قیامت پا برجاست و در آن هنگام درهم خواهد ریخت، منظور این نیست که قوم یأجوج و مأجوج هم تا آن زمان پشت این سدّ خواهند ماند، بلکه منظور محکم بودن آن سدّ است که تا قیامت پابرجا خواهد بود و در قیامت که کوه‏ها از هم متلاشى مى‏شوند آن سدّ هم متلاشى خواهد شد و قوم یأجوج و مأجوج در آن عصر نمى‏توانستند از آن سدّ عبور کنند و این مانع از آن نیست که در عصرهاى بعدى از آنجا یا جاى دیگر هجوم کنند و همانگونه که گفتیم قوم مغول پس از عصر ذوالقرنین بارها به سرزمین‏هاى دیگر هجوم کرده‏اند.


بنابراین، منظور ذوالقرنین فقط پابرجایى آن سدّ تا قیامت است و اکنون هم آن سدّ پابرجاست و اگر ما ن‏توانیم آن را پیدا کنیم شاید بدان جهت است که در طول زمان زیر خاک‏ها مدفون شده است.[7]


و اما درباره آیه سوره انبیاء باید بگوییم که منظور از گشوده شدن یأجوج و مأجوج شکسته شدن آن سدّ نیست و ضمیر «فتحت» به خود یأجوج و مأجوج بر مى‏گردد و صحبتى از سدّ در میان نیست و این پیشگویى قرآن به این معناست که نزدیکى‏هاى قیامت قوم یأجوج و مأجوج قدرت مى‏یابند و داراى جمعیتى انبوه مى‏شوند و به همه جا حمله مى‏کنند.[8] بنابر این قوم یأجوج و مأجوج – که همان مغول هستند – تا قیامت وجود خواهند داشت و در نزدیکی­های قیامت باز قدرت پیدا میکنند و همه جا حمله میکنند.